बारम्बार सोधिने प्रश्नहरु

स्वदेशमा उत्पादन हुने वा पैठारी हुने मदिरा, सूर्तीजन्य पदार्थ र यस्तै अन्य तोकिएका वस्तुमा टाँस गर्नु पर्ने भनि विभागले तोके बमोजिमको सुरक्षण प्रविधियुक्त टिकटलाई अन्तःशुल्क टिकट भनिन्छ ।

अन्तःशुल्क टिकट विभागले लाग्ने दस्तुर लिई उपलव्ध गराउने छ । टिकट टाँस गर्दा मदिरा, साइडर,
वाइनको बोतल र विर्कोमा पर्ने गरी, वियरको बोतल वा कार्टुन (विभागले तोके बमोजिम) चुरोटको
प्रत्येक बट्टामा र खैनी वा सूर्तीको प्रत्येक प्याकेट,बट्टा वा पोकामा नच्यात्तिने गरी टाँस्नु पर्छ । हाल
भईरहेको व्यवस्थामा आवश्यक ठानेमा विभागले टिकट लगाउने वस्तु र तरिका परिमार्जन गर्न सक्छ ।
त्यस्तो अवस्थामा परिमार्जित विधि अनुसार नै टिकट प्रयोग गर्नु पर्छ ।

आफुलाई चाहिने अन्तःशुल्क टिकट तोकिए बमोजिमको मूल्य दाखिला गरी सम्बन्धित आन्तरिक राजस्व कार्यालयबाट खरिद गर्नु पर्नेछ ।

मदिरा, वियर, साइडर र वाइनको प्रत्येक बोतलमा र चुरोटको प्रत्येक बट्टामा, सूर्ति र खैनीका प्रत्येक ४०० ग्रामको आउटरमा र गुट्खा तथा पान मसलाका प्रत्येक १५० ग्रामको आउटर प्याकेटमा अनिबार्य लगाउनु पर्नेछ ।

मदिरा वा सूर्तिजन्य पदार्थ उत्पादन वा पैठारी गरी भण्डारण गर्दाको वखत अन्तःशुल्क टिकट टाँस गर्नुपर्दछ ।

उद्योग वा प्रतिष्ठानमा खटिएका अन्तःशुल्क कर्मचारी (निरिक्षक) को जिम्मामा रहन्छ ।

आन्तरिक राजस्व कार्यालय, करदाता सेवा कार्यालय तथा उक्त कार्यालयहरु नभएका  जिल्लामा कोष तथा लेखा नियन्त्रक कार्यालयहरुले तोकिए बमोजिमको लाग्ने दस्तुर  लिई उपलब्ध गराउँछन् ।

पैठारी गरेका मदिरा, वियर, साइडर र वाइनको प्रत्येक बोतलमा र चुरोटका प्रत्येक  बट्टामा पैठारी गर्दा कै अबस्थामा अन्तःशुल्क टिकट लगाउनु पर्नेछ ।

अबैध हुन्छ । यो कार्य दण्डनीय अपराध हो र त्यसरी बिक्रि गरिएका सूर्तीजन्य पदार्थ  तथा मदिरा जफत हुन्छ । विगो कायम गरी विगो वमोजिम जरिवाना हुन्छ ।

प्रतिष्ठानमा रहेको आन्तरिक राजस्व कार्यालयको अन्तःशुल्क ईकाई कार्यालयले प्राप्त भएका अन्तःशुल्क टिकटको आम्दानी र खर्च जनाई खाता अद्यावधिक राख्नु पर्दछ । स्वयं निष्काशन अन्तर्गतका वस्तुको हकमा प्रतिष्ठानवाट तोकिएको कर्मचारीले अन्तःशुल्क स्टीकरको आम्दानी खर्चको हिसाब राख्नु पर्छ ।

प्रतिष्ठानलाई उपलब्ध गराईएका अन्तःशुल्क टिकट प्रयोग गर्ने सिलसिलामा च्यातिएमा,  विग्रिएमा वा कम भएमा अन्तःशुल्क अधिकृत वा निजले खटाएको कर्मचारीले भौतिक  परीक्षण गरी प्रमाणित गरेको आधारमा कार्यालयले त्यस्ता अन्तःशुल्क टिकट प्रतिस्थापन  गर्न सक्नेछ ।

प्रयोग गर्ने सिलसिलामा च्यातिएका र विग्रिएका अन्तःशुल्क टिकटको मुचुल्का तयार गरी विभागले तोकेको प्रक्रिया अनुसार सम्बन्धित कार्यालयले नष्ट गर्नु पर्नेछ । नष्ट गर्ने सम्बन्धमा विभागीयस्तरमा तथा कार्यालयस्तरमा छुट्टाछुट्टै समितिको व्यवस्था गिरएको छ । उक्त समितिले तोकिएको प्रक्रीया पुरा गरी नष्ट गर्न सक्ने व्यवस्था गरिएको छ ।  

टिकट ताल्चा भन्नाले साँचोले बन्द गरी टिकट टाँस गर्ने र ताल्चा खोल्दा टाँसिएको सो  टिकट च्यातिने गरि प्रयोग गरिने ताल्चा साँचोमा लगाउने टिकटलाई जनाउँछ ।

अन्तःशुल्क लाग्ने बस्तु उत्पादन गर्ने उत्पादकले कारोबारको प्रत्येक महिनाको विबरण सो महिना समाप्त भएको पच्चिस दिन भित्र सम्बन्धित आन्तरिक राजस्व कार्यालय वा  करदाता सेवा कार्यालयमा र माथि उल्लेख भएका कार्यालय नभएका जिल्लाहरुमा कोष तथा लेखा नियन्त्रक कार्यालय मा पेश गर्नु पर्छ । कारोवार नभएको अवस्थामा समेत कारोवार नभएको महिनाको लागि शून्य विवरण दाखिला गर्नु पर्दछ ।

प्रत्येक महिना सकिए पछि मासिक र आर्थिक बर्ष समाप्त भएपछि बार्षिक विबरण पेश  गर्नु पर्छ । 

अन्तःशुल्कजन्य बस्तुको उत्पादनको हकमा सालवसाली जारी हुने आर्थिक ऐनद्वारा अन्तःशुल्क ऐन, २०५८ को अनुशूचीमा तोकीएको दरमा उत्पादकले तथा पैठारीको हकमा सम्वन्धित भंसार  कार्यालयले अन्तःशुल्क निर्धारण गर्दछ ।

उत्पादन गरी निश्कासन गर्दाको वखत उत्पादकले र पैठारी हुने बस्तुमा सम्वन्धित भंसार  कार्यालयले असूल गर्नु पर्दछ । 

अन्तःशुल्क निर्धारण र असूली गर्नु पर्ने दायित्व भएका व्यक्तिले अन्तःशुल्क लाग्ने कारोबार गरेको वा नगरेको जे सुकै भएतापनि विबरण पेश गर्नु पर्दछ । 

कार्यालयमा पेश भएका विवरणहरुको जाँच अन्तःशुल्क अधिकृतले गर्दछन् ।

अन्तःशुल्क अधिकृतलाई देहाय बमोजिमको अधिकार हुनेछ :-

क. सम्बन्धित बस्तुहरु, स्थान, कागजपत्र, लेखा तथा अभिलेख जाँच गर्ने, 

ख. कारोबार स्थल, कसूर संग सम्बन्धित प्रमाण हुन सक्ने अन्य ठाउँको जाँचबुझ गर्ने,

ग. अभिलेख किताब, खाता, विबरण  तयार गर्ने व्यक्तिसंग जानकारी माग गर्ने, 

घ. कारोबार स्थल वा सो संग सम्बन्धित कागजपत्रहरु  कव्जामा लिने, 

ङ. अन्तःशुल्क लेखापरीक्षण गर्ने तथा 

च. कारोबार सम्बन्धी जानकारी बैंक, वित्तीय संस्था लगायत कुनै पनि व्यक्ति संग माग  गर्न सक्नेछ ।

अन्तःशुल्क राजस्व जोखिमका आधारमा, अन्तःशुल्क लेखापरीक्षणको लागि करदाता  छनौटमा परेमा, बजारमा अबैध बस्तुको सहज उपलब्धता देखिएमा र अन्तःशुल्क  टिकटको अबैध वा अस्वभाविक प्रयोग भएको बुझिन आएमा ।

सालवसाली जारी हुने आर्थिक ऐन द्धारा अन्तःशुल्क ऐन २०५८ को दफा ३ संग  सम्वन्धित अनुसूचीमा तोकिएको दरलाई बुझाउछ ।

(क) अन्तःशुल्क वक्यौता राख्ने व्यक्तिलाई फिर्ता गर्नुपर्ने कुनै रकम भए त्यसमा कट्टा गरेर,

(ख) नेपाल सरकार वा नेपाल सरकारको स्वामित्वमा भएको कुनै संगठित संस्था वा स्थानीय निकायहरूबाट त्यस्तो व्यक्तिले पाउने रकमबाट कट्टा गर्न लगाएर,

(ग) त्यस्तो व्यक्तिको बैंक, वित्तीय वा अन्य संस्थामा रहेको हीतबाट कट्टा गर्न लगाएर ।

स्पष्टीकरणः यस खण्डको प्रयोजनको लागि “हीत” भन्नाले बैंक, वित्तीय वा अन्य संस्थामा रहेको निक्षेप तथा लगानी समेतलाई सम्झनु पर्छ।

(घ) त्यस्तो व्यक्तिको विक्री, निकासी, पैठारी र अन्य व्यवसाय रोक्का गरेर,

(ङ) त्यस्तो व्यक्तिको चल तथा अचल सम्पति कब्जा गरेर,

(च) त्यस्तो व्यक्तिको चल तथा अचल सम्पत्ति सम्पूर्ण वा केही एकै पटक वा पटक   पटक गरी तोकिए बमोजिम लिलाम विक्री गरेर,

(छ) मौज्दातमा रहेको वस्तु लिलाम गरेर, 

पैठारी गरिएको बस्तुको भंसार महसूल प्रयोजनको लागि निर्धारण गरिएको मूल्यमा भंसार महसूल समेत थप गरी कायम हुन आएको रकमलाई आधार मानी भन्सार अधिकृतले अन्तःशुल्क निर्धारण गर्दछ । 

दुई किसिम बाट लगाईन्छ । मालबस्तु वा सेवाको मोलमा तोकिएको प्रतिशतमा वा मालवस्तुको  परिमाणका आधारमा तोकिएको दरले अन्तःशुल्क लाग्दछ ।

अन्तःशुल्क लाग्ने बस्तुको देहाय बमोजिम मूल्य निर्धारण गर्नु पर्छः

क) उत्पादकले बस्तु विक्री गर्दा निर्धारण गरेको कारखाना मूल्य, वा

ख) सेवाको हकमा सेवा विक्री गर्दाका बखत जारी गरेको विजक मूल्य, वा

ग) कार्यालयले उत्पादन लागत वा अन्य उपयुक्त आधारमा तोकि दिएको मूल्य, वा 

घ) पैठारी गरिएको बस्तुका हकमा भंसार प्रयोजनको लागि भन्सारले कायम गरेको मूल्यमा भंसार महसूल जोडी हुन आउने मूल्य । 

 (१) देहायका कुनै अवस्थामा अन्तःशुल्क अधिकृतले अन्तःशुल्क निर्धारण गर्न सक्नेछ :-

(क) म्यादभित्र अन्तःशुल्क विवरण पेश नगरेमा,

(ख) अधुरो वा त्रुटीपूर्ण अन्तःशुल्क विवरण पेश गरेमा,

(ग) झुट्टा अन्तःशुल्क विवरण पेश गरेमा,

(घ) अन्तःशुल्कको रकम कम देखाएको वा ठीक नभएको भन्ने अन्तःशुल्क अधिकृतलाई  विश्वास गर्नु पर्ने आधार भएमा,

(ङ) विक्री मूल्यमा न्यून विजकीकरण गरेको भन्ने अन्तःशुल्क अधिकृतलाई विश्वास  गर्नुपर्ने  आधार र कारण भै ऐनको दफा ७ को उपदफा (४) वमोजिम पुनः मूल्य  निर्धारण वा अतिरिक्त मूल्य निर्धारण गर्नुपर्ने भएमा,

(च) अन्तःशुल्क लाग्ने वस्तु वा सेवाको उत्पादन प्रतिलब्धी तोकिएकोमा सो अनुसारको उत्पादन प्रतिलब्धी नपुगेमा,

(छ) निष्कासन गरेको मदिरा र चुलाईमा जाने पदार्थको अल्कोहलको मात्रा एक प्रतिशत  भन्दा बढी फरक परेमा,

(ज) अन्तःशुल्क छलेमा,

(झ) इजातजपत्र नलिई कुनै व्यक्तिले अन्तःशुल्क लाग्ने बस्तुको कारोवार गरेमा ।

कानून सम्मत छैन, सफाई पेश गर्न १५ दिनको म्याद दिनु पर्छ । 

देहायको अवस्थाले तामेली भएको जनाउछ ।
 व्यक्तीको ठेगानामा फ्याक्स, इमेल वा त्यस्तै अन्य विद्युतीय माध्यम मार्फत पठाएको,
 जसलाई बुझाउनु पर्ने हो उसैलाई वा निजको प्रतिनिधी वा कर्मचारीलाई वा निकायको
प्रबन्धक वा निजले तोकेको प्रतिनिधी वा कर्मचारीलाई बुझाएको,
 हुलाकबाट रजिष्ट्री गरी पठाएको,
 कम्प्युटर प्रविधिबाट तामेल गरिएको,
 रेडियो टेलिभिजन वा राष्ट्रीय स्तरको दैनिक पत्रपत्रिकाबाट सूचना प्रसारण प्रकाशन गरेको ।

ऐनको दफा १०.घ तथा नियम ६क बमोजिम अन्तःशुल्क निर्धारण गरी असूल उपर गर्नु पर्दछ ।

कुनै इजाजतपत्रवालाको मृत्यु भएमा वा निजले अन्तःशुल्क विवरण पेश गर्न शारीरिक वा मानसिक रुपमा असमर्थ भएमा निजको मृत्यु भएको वा निज शारीरिक वा मानसिक रुपमा असमर्थ भएको अघिल्लो दिनको अवधिसम्म निजले अन्तःशुल्कजन्य कारोबार गरेको मानी अन्तःशुल्क अधिकृतले सो महिनाको अन्तःशुल्क विवरण निजको हकवाला वा कानून बमोजिमको प्रतिनिधिलाई पेश गर्न लगाउन सक्नेछ । कारोबार भएको रहेनछ भने पनि शून्य विवरण पशे गर्नुपर्छ ।

मदिराजन्य पदार्थहरु (मदिरा, वाईन, वियर, स्प्रिट लगायत) तथा सूर्तीजन्य पदार्थहरु (चुरोट, विंडी, खैनी, गुट्खा पानपराग, पानमसला वा अन्य यस्तै पदार्थहरु) को उत्पादन, आयात तथा विक्री वितरणको कारोबार गर्नु अगाबै इजाजत पत्र लिनु पर्दछ । चुरोट तथा अन्य सूर्तीजन्य पदार्थहरु बाहेकका स्वयंनिष्कासन प्रणाली अन्तर्गतका वस्तुहरु जस्तै मार्वल, टायल,  टेलिभिजन, मोटरसाइकल, कुरकुरे, सिमेन्ट, फलामे डण्डि, पेन्टस, प्लाष्टिकका  सामानहरुको उत्पादन गर्नु अगावै इजाजत पत्र लिनु पर्दछ । तर यस्ता वस्तुको विक्री वितरणको कारोवार गर्नको लागि इजाजत पत्र लिनु पर्दैन ।

तपाईंले सम्वन्धित आन्तरिक राजस्व कार्यालय वा करदाता सेवा कार्यालयमा र उक्त कार्यालय नभएको जिल्लाहरुमा  कोष तथा लेखा  नियन्त्रक कार्यालयमा गई इजाजतपत्र लिनु पर्दछ । 

सम्बन्धित निकायमा ब्यबसाय दर्ता गरेको ब्यबसाय दर्ता प्रमाणपत्र, स्थायी लेखा नम्बर प्रमाणपत्र र नेपाली नागरिकताको प्रमाणपत्रको छायाँ प्रति, राहदानी आकारको फोटो २ प्रति, कारोबार गर्ने ठाउँको नक्सा र तोकिए बमोजिमका कागजात संलग्न गर्नु पर्दछ ।

मदिरा, वियर, वाइन, चुरोट र सूर्तीजन्य पदार्थ उत्पादन, पैठारी, निकासी, विक्री वा संचय गर्न तथा
त्यस्तो बस्तुको थोक वा खुद्रा खरिद, विक्री, ओसार पसार र भण्डारणको कारोबार शुरु गर्नु भन्दा
अगाडि नै ईजाजत लिनु पर्दछ । मदिरा, वियर, वाइन, चुरोट र सूर्तीजन्य पदार्थ बाहेकका अन्य बस्तुका
निकासीकर्ता तथा पैठारीकर्ताले निकासी तथा पैठारी गर्नु अगावै र उत्पादकले उत्पादन शुरुगर्नु अगावै
इजाजत पत्र लिनु पर्छ । त्यस्ता वस्तुका विक्रेताले इजाजतपत्र लिनुपर्दैन ।

कारोबार शुरु गर्नु अगाडि नै इजाजतका लागि आबेदन दिनु पर्दछ । 

अन्तःशुल्क लाग्ने वस्तुको कारोबार गर्दा निम्न बमोजिमको ईजाजत लिनु पर्छः

 क) अन्तःशुल्क लाग्ने बस्तु उत्पादन गर्न उत्पादन ईजाजत, 

 ख) विदेशबाट अन्तःशुल्क लाग्ने बस्तु पैठारी गर्दा पैठारी ईजाजत,

 ग) अन्तःशुल्क लाग्ने बस्तु खरिद विक्री गर्दा खरिद विक्रीको ईजाजत, 

 घ) अन्तःशुल्क लाग्ने बस्तु संचय गर्नु परेमा संचय गर्ने ईजाजत,

 ड) अन्तःशुल्क लाग्ने बस्तु निकासी गर्नु परेमा निकासी ईजाजत, र

(क) परराष्ट्र मन्त्रालयको सिफारिसमा कुटनैतिक सुविधा अन्तर्गत अन्तःशुल्क लाग्ने वस्तुको पैठारी गर्दा । 

(ख) स्वयम् निष्काशन प्रणाली अन्तर्गतका वस्तुहरुको विक्री वा संचय गर्न । तर स्वयं निश्काशन भए पनि चुरोट तथा सूर्तिजन्य वस्तुको उत्पादन र विक्री वितरणको हकमा इजाजत लिनुपर्दछ । त्यस्तै स्वदेशी झुत्रा वा पत्रु (कवाडी) वस्तु प्रयोग गरी उत्पादन गर्ने उद्योगले अन्तःशुल्क इजाजत लिएर मात्र कारोबार गर्नु पर्दछ ।

अन्तःशुल्क नियमावली, २०५९ मा तोकिएको ढाँचाको निवेदन र सम्वन्धित कारोवारको लागि तोकिएको इजाजतपत्र दस्तुर दाखिला गरेको प्रमाण संलग्न गरी सम्बन्धित आन्तरिक राजस्व कार्यालय वा करदाता सेवा कार्यालयमा र उक्त कार्यालय नभएको जिल्लाहरुमा कोष तथा लेखा नियन्त्रक कार्यालयमा कागजात सहित निबेदन पेश गरी प्राप्त गर्न सकिन्छ । 

अन्तःशुल्क ऐन अनुसार जारी भएका ईजाजतपत्रहरुको अबधि एक आर्थिक बर्षको  हुनेछ ।

अन्तःशुल्क लाग्ने वस्तु वा सेवाको कारोवार गर्न छाडेमा पन्ध्र दिनभित्र त्यसको कारण सहित  इजाजतपत्र स्थगन गर्नको लागि अन्तःशुल्क अधिकृत समक्ष निवेदन दिन सकिन्छ । अन्तःशुल्क अधिकृतबाट स्थगनको जानकारी प्राप्त भए पछि स्थगन भएको  अवधि भर अन्तःशुल्क विवरण  दिन र  इजाजतपत्र नविकरण गराउनु पर्दैन ।  

देहायको अवस्थामा इजाजतपत्र रद्द हुन सक्ने व्यवस्था छ ।

(क) इजाजतपत्रमा तोकिएको शर्त तथा बन्देज उल्लंघन भएको पाइएमा,

(ख सार्वजनिक हित विपरीत हुने देखिएमा,

(ग) बुझाउनुपर्ने अन्तःशुल्क नबुझाएमा,

(घ) इजाजतपत्रवाला संस्था विघटन भएमा वा इजाजतपत्रवालाले आफ्नो इजाजतपत्र रद्द गर्न निवेदन दिएमा ।

अन्तःशुल्क ऐन बमोजिम इजाजतपत्र नलिई अन्तःशुल्क लाग्ने बस्तु वा सेवाको उत्पादन वा पैठारी गरेमा विगो जफत गरी विगो बमोजिम जरिवाना वा एक वर्ष सम्म कैद वा दुवै सजाय हुनेछ । इजाजतपत्र नलिई अन्तःशुल्क लाग्ने बस्तु वा सेवाको बिक्री वा संचय गरेमा रु.पाँच हजार देखि पन्ध्र हजार सम्म जरिवाना हुनेछ । इजाजतपत्र नलिई अन्तःशुल्क लाग्ने बस्तु वा सेवाको कारोबार गरेमा इजाजत दस्तुर र नविकरण दस्तुरबाट उन्मुक्ती पाउदैन ।

इजाजतपत्र लिनु पर्ने वस्तु तथा सेवाको इजाजतपत्र दस्तुर र नवीकरण दस्तुर सम्बन्धमा आर्थिक विधेयक (प्रतिस्थापन), २०७८ ले देहाय बमोजिमको इजाजत दस्तुर र नविकरण दस्तुर तोकेको छ । सालबसाली आर्थिक ऐनले हरेक वर्ष समायोजन गर्ने हुँदा सम्बन्धित आर्थिक वर्षको आर्थिक ऐन हेर्न अनुरोध गरिन्छ।

लिनु पर्छ ।

अन्तःशुल्क ईजाजतपत्र लिनु अगाडी नै स्थायी लेखा नंबर लिनु पर्छ ।

औद्योगिक व्यवसाय ऐन, २०७६ को अनुसूची-१० मा उल्लेख भएका अति अविकसित क्षेत्रका
फलफूलमा आधारित वाइन एवं मदिरा उद्योग खोल्दा इजाजत दस्तुरमा पचहत्तर प्रतिशत छुट हुने
कानूनी व्यवस्था रहेको छ ।

हरेक आर्थिक बर्ष समाप्त भएपछि श्राबण महिना भित्र नवीकरण गराउनु पर्छ । 

उत्पादन तथा पैठारीकर्ताको हकमा माघ महिना सम्ममा नविकरण नगराएमा इजाजतपत्र खारेज
हुन्छ । इजाजतपत्रवालाले इजाजत पत्र नवीकरण गराउन त्यस्तो अवधि नाघेको पहिलो तीन महिना
भित्र नवीकरण दस्तुरको पच्चीस प्रतिशत, त्यसपछिको तीन महिना भित्र नवीकरण गराएमा नवीकरण
दस्तुरको पचास प्रतिशत, त्यसपछिको तीन महिना भित्र नवीकरण गराउन नवीकरण दस्तुरको
पचहत्तर प्रतिशत र त्यसपछि असार मसान्त सम्मको अवधिको लागि शत प्रतिशत जरिवाना वुझाई
इजाजतपत्र नवीकरण गराउन सकिन्छ । असार मसान्त सम्म पनि नविकरण नगराएमा इजाजतपत्र
खारेज हुन्छ ।

मिल्छ, । कुनै ईजाजतपत्रवालाले चाहेमा तीन आर्थिक बर्षको लागि लाग्ने नवीकरण  दस्तुर  दाखिला गरी तीन बर्षको लागि एकै पटक नवीकरण गर्न सकिन्छ ।

नवीकरण हुदैन । नवीकरण नभएको अवधिको नवीकरण दस्तुरबाट भने उन्मुक्ति पाउदैन ।

ईजाजतपत्र नलिई कारोबार गरेको रहेछ भने ईजाजतपत्र बापत र सोको नवीकरण  बापत लाग्ने दस्तुरबाट निजले उन्मुक्ति पाउने छैन र ऐन तथा नियमानुसार लाग्ने  दण्ड र जरिवाना समेत हुन्छ । 

अन्तःशुल्क ईजाजतपत्र लिनु पर्दैन । एक पटकमा ५ लिटर सम्म रक्सी र दश लिटर सम्म जाँड एक वर्ष मा ६ पटक सम्म वनाउन पाईन्छ । त्यस्तो जाड रक्सी वनाउने व्यक्तिले त्यसको सूचना अन्तःशुल्क अधिकृतलाई दिनु पर्छ । 

मौज्दातमा रहेको अन्तःशुल्कजन्य बस्तुको अन्तःशुल्क बुझाई कार्यालयको स्वीकृति लिई  विक्री  गर्न सकिनेछ तर बुझाउनु पर्ने बक्यौता अन्तःशुल्क नबुझाएकोमा सो बस्तु  लिलाम गरी प्राप्त रकमबाट बक्यौता असूल गरी बाँकी रहेको रकम सम्बन्धितलाई  फिर्ता गरिनेछ । 

कारोबार नगर्ने भएमा आफुसँग भएको अन्तःशुल्क लाग्ने वस्तुको स्टक बिक्री गरी बुझाउन बाँकी रहेको सबै अन्तःशुल्क रकम तिरी सो को प्रमाण  सहित  आफु संग भएको ईजाजतपत्र संलग्न राखी खारेजिका लागि कार्यालयमा निबेदन  दिनु पर्दछ ।

तपाइले चलाएको अबधिको सबै अन्तःशुल्क चुक्ता गरी अन्तःशुल्क ईजाजतपत्र फिर्ता गरी खरिद गर्ने व्यक्तिको नाउँमा दर्ता गरी छुट्टै इजाजतपत्र लिई व्यबसाय संचालन गर्नु पर्छ । इजाजतपत्र नामसारी हुँदैन ।

सम्बन्धित कार्यालयमा सम्पर्क गरी उद्देश्य थप गर्न निवेदन दिनु पर्दछ ।

भौतिक नियन्त्रणका वस्तुको कारोवार गर्ने ईजाजतपत्रवालाले शाखा थप गर्न चाहेमा छुट्टै  इजाजतपत्र लिनु पर्दछ तर स्वयं निष्काशनको हकमा शाखा थप गरिएको व्यहोरा स्पष्ट खुलाई  सो को प्रतिलिपि शाखामा राख्नु पर्दछ ।

अन्तःशुल्क अधिकृत समक्ष कारोवारका लागि तोकिए वमोजिमको दस्तुर दाखिला गरी निवेदन दिए  पछि अन्तःशुल्क अधिकृतले छानविन गरी उचित देखिएमा इजाजतपत्र प्राप्त हुन सक्छ ।

नयाँ उत्पादन तथा व्राण्डको इजाजत सम्बन्धमा देहाय बमोजिम कानूनी व्यवस्था  रहेको छ :

(क) अन्तःशुल्क लाग्ने नयाँ व्राण्डको कुनै पनि वस्तु उत्पादन गर्न वा व्राण्ड परिवर्तन गर्न चाहेमा उद्योग विभागबाट ट्रेडमार्क दर्ता प्रमाणपत्र प्राप्त भएपछि आन्तरिक राजस्व विभागमा उत्पादन स्वीकृति माग गर्नु पर्नेछ ।

(ख) उद्योग विभागमा ट्रेडमार्क दर्ताका लागि निवेदन दर्ता भएको तर ट्रेडमार्क दर्ता प्रमाणपत्र प्राप्त भै नसकेको अवस्थामा उद्योग विभागले ट्रेडमार्क दर्ता प्रयोजनका लागि औद्योगिक सम्पत्ति वुलेटिनमा सूचना प्रकाशन गर्ने निर्णय गरी सो को जानकारी आन्तरिक राजस्व विभागलाई गराएमा उक्त पत्रका आधारमा पनि नयाँ वस्तु वा ब्राण्ड उत्पादन अनुमति प्रदान गर्न सकिनेछ । यसरी उत्पादन अनुमति प्राप्त गर्ने उद्योगले अनुमति पाएको मितिले एक वर्ष भित्रमा ट्रेडमार्क दर्ता प्रमाणपत्र प्राप्त गरी आन्तरिक राजस्व विभागमा पेश गर्नु पर्नेछ । एक वर्ष भित्र ट्रेडमार्क दर्ताको प्रमाण पत्र पेश नभएमा आन्तरिक राजस्व विभागले उक्त नयाँ वस्तु वा ब्राण्ड उत्पादन अनुमति पत्र खारेज गर्नेछ ।

तर उद्योग विभागले कुनै कारणबस १ वर्षभित्रमा ट्रेडमार्क जारी गर्न नसकिने भई समय थप गरी सो को जानकारी विभागलाई गराएको अवस्थामा सो अवधिसम्म उत्पादन इजाजतलाई निरन्तरता दिन सकिनेछ ।

(ग) भौतिक नियन्त्रण प्रणाली अन्तर्गतका वस्तु र स्वयं निष्कासन प्रणाली अन्तर्गतका चुरोट तथा सूर्तीजन्य वस्तु स्वीकृत ब्राण्ड बिना उत्पादन गर्न तथा बिक्री वितरण गर्न पाइने छैन । नयाँ ब्राण्ड उत्पादन गर्नु अघि आन्तरिक राजस्व विभागबाट परीक्षण उत्पादनको स्वीकृति लिनुपर्नेछ । नयाँ ब्राण्ड उत्पादन गर्न वा ब्राण्ड परिवर्तन गर्न चाहेमा उद्योग विभागबाट अनुमति लिएर मात्र आन्तरिक राजस्व विभाग अन्तर्गतका कार्यालयहरुमा निवेदन गर्नुपर्नेछ ।

(घ) अन्तःशुल्क ऐन अनुसार उत्पादकले कुनै नयाँ ब्राण्डको परीक्षण उत्पादन गर्ने स्वीकृति माग गर्नु अघि बुझाउनु पर्ने वा बुझाउन बाँकी अन्तःशुल्क, अन्तःशुल्क टिकट वापतको शुल्क, अग्रिम रुपमा तिर्नुपर्ने रकमहरु, मूल्य अभिवृद्धि कर तथा आय करका रकमहरु चुक्त गरेको प्रमाण पेश गरिसके मात्र नयाँ ब्राण्डको परीक्षण उत्पादन स्वीकृति प्रदान हुनेछ । 

(ङ) परीक्षण उत्पादनको स्वीकृति लिई सो आधारमा उत्पादन गरेको मदिरा, वियर, वाइन, साईडरको ब्राण्ड अनुसारको उत्पादनलाई परीक्षण गर्न आन्तरिक राजस्व विभागमा पठाउनु पर्दछ । परीक्षणको लागि प्राप्त नमुना साथ त्यस्तो उत्पादनमा प्रयोग भएका Ingredients को विवरण समेत खुलाएको हुनुपर्नेछ । 

(च) आन्तरिक राजस्व विभागले प्राप्त उत्पादनको नमूना मध्ये १ थान विभागमा नमूनाको रुपमा राखी प्रयोगशाला परीक्षण गरी वा गराई नमुना दावी गरिए बमोजिमको देखिएमा वा खान योग्य देखिएमा मात्र व्यवसायिक उत्पादन अनुमतिको लागि योग्य मानिनेछ ।

(छ) माथि उल्लिखित कागजात तथा प्रक्रिया पूरा भएको उत्पादन स्विकृतिको मागलाई मात्र व्यावसायिक उत्पादन स्वीकृति प्रदान गरिनेछ ।

दुबै ऐनमा भएको ब्यबस्थाहरुको पूर्ण परिपालन गर्नु पर्छ ।

अन्तःशुल्कजन्य बस्तुको कारोबार गर्ने इजाजतपत्र प्राप्तकर्ताहरुले अन्तःशुल्क ऐन तथा  नियमावली बमोजिमका सबै कर्तव्यहरुको पालना गर्नु पर्नेछ ।

• सम्मानपूर्बक व्यवहारको अधिकार,
• अन्तःशुल्क सम्बन्धी कुराहरुको आवश्यक सूचनाहरु प्रचलित कानून बमोजिम प्राप्त गर्ने,
• अन्तःशुल्क सम्बन्धी कुरामा सफाइको सबूद पेश गर्ने मौका प्राप्त गर्ने,
• प्रतिरक्षाको लागि कानून व्यवसायी वा लेखापरीक्षक नियुक्ति गर्ने,
• अन्तःशुल्क सम्बन्धी गोपनीय कुराहरु अन्तःशुल्क ऐनमा उल्लेख भए बाहेक अनतिक्रम्य हुने ।

विदेशी मुलुकबाट पैठारी गरिएको चुरोटलाई पनि चुरोटको परिभाषामा समेटेको छ ।

चुरोट उत्पादन गर्न पैठारी गरिएका विभिन्न जात र गुणका सूर्तीलाई विभिन्न ब्राण्ड र  स्तरको चुरोट बनाउन मिश्रण गर्ने प्रकृयालाई ब्लेण्डिङ्ग भनिन्छ । 

सूर्तीलाई ड्रयरमा राखि तातो हावा दिई चिसोपना हटाउने काम गरिन्छ र राम्ररी सुके  पछि चुरोट बनाउन प्रयोग गरिन्छ ।

तयारी चुरोटका बट्टाहरुलाई ठूलो कागजको वक्सामा बन्द गरी दैनिक बन्द गरिएको  चुरोटको वट्टा संख्या, वक्साको सिलसिलेवार नम्वर र वन्द गरिएको मिति समेत स्पष्ट  देखिने गरी अनुसूची ७ वमोजिमको ढांचामा उल्लेख गर्ने तथा गोदाममा राखिएको  चुरोटको हिसाव अनुसूची ८ वमोजिमको ढांचामा राख्नु पर्छ ।

स्वदेशी तथा विदेशी सूर्ती, खैद जातको रुखको पात वा कागज विडीको कच्चा पदार्थ  हुन ।

कारखानामा ल्याईएको (स्वदेशी तथा विदेशी समेत) सबै किसिमका कच्चा र कोरा  सूर्तीको हिसाब तथा विवरण अन्तःशुल्क नियमावली, २०५९ को नियम १४(क) बमोजिम तोकिएको अनुसूचीको ढाँचामा  कारखाना धनी वा प्रवन्धकले प्रमाणित गरेर राख्नु पर्छ ।

(क) कच्चा र कोरा सूर्तीको हिसाब तोकिएको ढाँचामा राख्ने ।

(ख) सूर्ती खपतको हिसाब तोकिएको ढाँचामा राख्ने । 

(ग) चुरोटमा सूर्तीको अनुपात खुलाउने । 

(घ) तयारी चुरोटको बट्टा बन्दी गर्ने । 

(ङ) चुरोटको बट्टाहरु प्याकिङ्ग गर्ने ।

चुरोट उत्पादन को प्रतिलब्धी दर विभागले तोके अनुसार हुनेछ । विभागले नतोकेको अवस्थामा कारखानाले पेश गरेको प्रतिलब्धिलाई अवश्यक छानविन पश्चात मान्यता दिन सकिनेछ । 

स्वदेशमा उत्पादन हुने तथा विदेशबाट पैठारी गरिने प्रत्येक चुरोटको बट्टामा  अन्तःशुल्क टिकट लगाउनु पर्छ ।

तोकिएको प्रकृया पुर्याए पछि त्यस्ता टिकटको प्रतिस्थापन गर्न सकिनेछ ।

चुरोटको उत्पादन मिति, व्याच नम्वर, इजाजतपत्रवाला उत्पादक वा पैठारीकर्ताको नाम, ठेगाना, ट्रेडमार्क र देवनागरी लिपीमा (सूर्तीजन्य पदार्थ स्वास्थ्यको लागि हानिकारक छ) भनी आउटरमा लेख्नु पर्दछ । यसको साथै आउटरको अधिकतम खुद्रा मूल्य खुलाउनु पर्ने र नेपाल सरकारले तोकेवमोजिमका स्वास्थ्य सम्वन्धी सचेतनामूलक सन्देशहरु अंकित गरेको हुनुपर्छ ।

चुरोट उत्पादन भै दैनिक प्याकिंग गरिएको बट्टा संख्या, सिलसिलेवार नम्बर र बन्द  मिति देखिने गरी अनुसूची ७ बमोजिमको ढाँचामा तयार गर्ने र गोदाममा राखिएको  चुरोटको हिसाब अनुसूची ८ बमोजिमको ढाँचामा उल्लेख गरी राख्नु पर्छ ।

तौल लिंदा लेबुल, प्याकिंग मेटेरियल्स्, चुना समेतको तौल कूल तौलमा समाबेश गर्नु  पर्छ ।

स्वयं निष्काशन प्रणाली अन्तर्गत सूर्तीजन्य वस्तु पर्ने भएकोले निष्कासन माग फारम चार प्रति भरी अन्तःशुल्क अधिकृतबाट स्वीकृत गराएर मात्र निष्कासन गर्नु पर्छ ।

अन्तःशुल्क टिकट टाँस नभएको चुरोट विक्री गर्नु दण्डनीय अपराध हो । त्यस्तो अबैध  कारोबार गरेमा विगो जफत गरी विगो बमोजिम जरिवाना वा एक वर्षसम्म कैद वा दुवै सँजाय हुन्छ ।

नेपाल भित्रका महानगरपालिका, उपमहानगरपालिका, नगरपालिका क्षेत्र भित्र र तोकिएको प्रमुख
राजमार्ग क्षेत्रमा (होटल, रेष्टुरेण्ट, पार्टी प्यालेस बाहेक) मदिराको कारोबार गर्नेले मदिरा र सूर्तीजन्य
वस्तुको मात्र कारोबार गर्न पाउने छ ।

भंसारले कायम गरेको मूल्यमा भंसार महशूल समेत जोडी हुन आउने जम्मा मूल्यमा  अन्तःशुल्क लाग्दछ । हाल चुरोटमा परिमाणगत आधारमा अन्तःशुल्क लाग्छ ।

M (एम) भनेको चुरोट प्याकिङ्ग ईकाइ हो । १ M (एम) मा १००० खिल्ली चुरोट हुन्छ ।

सूर्ती, खैनीको आउटर प्याकेट ४०० ग्रामको हुनु पर्छ भने गुट्खा, पान मसला,  सुगन्धित  सुपारी आदिको १५० ग्रामको आउटर प्याकेटमा प्याकिङ्ग हुनु पर्छ ।

अन्तःशुल्क लाग्ने वस्तुबाट असुल भएको विगोको दश प्रतिशत पाउनेछ ।

अन्तःशुल्क लाग्ने वस्तुबाट असुल भएको विगोको बीस प्रतिशत रकम पुरस्कार स्वरुप दिन सकिने छ ।

अन्तःशुल्क लाग्ने वस्तुबाट असुल भएको विगोको तीस प्रतिशत पुरस्कार दिन  सकिनेछ ।

तोकिएको पुरस्कार रकम समानुपातिक हिसाबले बाँडफाँड गरिन्छ ।

अन्तःशुल्क लाग्ने वस्तुबाट असुल भएको विगोको पच्चिस प्रतिशत रकम पुरस्कार  स्वरुप  दिईनेछ ।

पक्रिएको अन्तःशुल्क लाग्ने वस्तुबाट असुल भएको वस्तुको मूल्यको पच्चिस प्रतिशत  हुनेछ ।

एक पटकमा प्रति व्यक्ति पन्घ्र हजार रुपैयाँमा नबढ्ने गरी दिनु पर्नेछ ।

सूचनाको सत्यताको आधारमा विभागले तोके बमोजिम बढीमा १० हजार रुपैयाँ सम्म सुराकी प्रोत्साहन खर्च दिन सकिने छ ।

तीन महिनासम्म कैद वा रु दश हजारसम्म जरिवाना वा दुवै सजाय हुनेछ ।

कुनै कुराका सम्बन्धमा अन्तःशुल्क ऐनमा भएको व्यबस्था लागू गर्दा आफुलाई कुनै द्विविधा भएमा सो निराकरणका लागि स्पष्ट गराई लिखितरुपमा विभागले दिने धारणा लाई पूर्बादेश भनिन्छ ।

आफुले गर्न चाहेको कुनै कुराका सम्बन्धमा ऐनमा भएको व्यबस्था लागू गर्दा उत्पन्न कुनै द्विविधा निराकरणका लागि पूर्बादेश पाउन आन्तरिक राजस्व विभागमा लिखित रुपमा निबेदन दिनु पर्छ ।

त्यस्तो अबस्थामा विभागले पूर्बादेश जारी गर्न सक्दैन ।

विभागबाट जारी भएको परिपत्र र पूर्बादेश एक आपसमा बाझिएमा पूर्बादेश जारी भएको व्यक्तिको हकमा पूर्बादेशमा उल्लेख भएका कुराहरुले प्राथमिकता पाउनेछ ।

अन्तःशुल्क अधिकृतले अन्तःशुल्क निर्धारण तथा असूलीका लागि गरेको निर्णय उपर चित्त नबुझेमा सो आदेशको सूचना पाएको मितिले तीस दिन भित्र प्रशासकीय पुनराबलोकनको  लागि महानिर्देशक समक्ष निबेदन दिनु पर्नेछ । 

राजस्व न्यायाधिकरणमा ३५ दिनभित्र पुनराबेदन गर्नु पर्नेछ ।

म्याद गुज्रिन गएको कारण खोली म्याद गुज्रेको मितिले ७ दिन भित्र म्याद थपका लागि निबेदन दिएमा विभागले म्याद गुज्रेको  मितिबाट बढीमा तीस दिनको म्याद थप गर्न सक्नेछ । 

साठी दिन भित्र विभागले निर्णय गर्नु पर्ने छ । 

सम्बन्धित व्यक्तिले राजस्व न्यायाधिकरणमा पुनराबेदन दिन सक्नेछ । 

विभागमा प्रशासकीय पुनराबलोकनको निबेदन दिंदा निर्धारित अन्तःशुल्क रकम मध्ये विवाद रहित
अन्तःशुल्क र जरिवाना रकम बुझाई विबादित अन्तःशुल्क र जरिवाना रकमको एक चौथाई रकम
दाखिला गर्नु पर्दछ । राजस्व न्यायाधिकरणमा पुनराबेदन दिदा विवादित अन्त:शुल्क रकम र
जरिवानाको पचास प्रतिशत रकम धरौटी राख्नु पर्ने वा त्यस्तो रकम बापत बैंक जमानत दिनु पर्छ ।

प्रशासकीय पुनराबलोकन निबेदन वा पुनराबेदन दिएको पन्घ्र दिन भित्र सोको एक प्रति  जानकारीका लागि सम्बन्धित कार्यालयमा दर्ता गराउनु पर्नेछ । 

भौतिक नियन्त्रण अन्तर्गतका यस्ता वस्तुको उत्पादन गरी निष्काशन गर्दाका वखत सम्वन्धित आन्तरिक राजस्व कार्यालयमा र आयातकर्ताले भन्सार विन्दूमा अन्तःशुल्क दाखिला गर्नु पर्छ ।

मोलासेस, स्प्रिट लगायतका कच्चा पदार्थको उचित संरक्षणको प्रवन्ध नगरी हानी नोक्सानी भएमा सो वापत त्यस्तो ईजाजतपत्रवालाले उत्पादन गर्ने मदिरा तर्फको उच्चतम दरवन्दी अनुसार लाग्ने राजस्व इजाजतपत्रवालावाट अशुल हुन्छ ।

उत्पादकले उपयुक्त भण्डारणको व्यवस्था नगरेको कारण सख्खर तथा मोलासिसको  हानी नोक्सानी भएमा उक्त सख्खर वा मोलासेसमा लाग्ने अन्तःशुल्क मिन्हा हुँदैन । 

सख्खर वा मोलासिस उत्पादन गरे पछि दैनिक रुपमा भएको त्यस्तो उत्पादन तथा  बिक्रीको हिसाब अनुसूची १२ बमोजिमको ढाँचामा अद्याबधिक गरी मासिक रुपमा  कार्यालयमा प्रतिबेदन  पेश गर्नु पर्नेछ । 

सम्वन्धित कार्यालयवाट स्वीकृती लिनु पर्छ । 

नेपाल सरकार वा नेपाल आयल निगमबाट स्वीकृति प्राप्त निकायलाई मात्र एनहाईड्र्स ईथानोलमा कम्तिमा दुई प्रतिशत पेट्रेल मिसाउने गरी निष्कासन गर्न कार्यालयले  स्वीकृति दिए पछि मात्र विक्री गर्नु पर्नेछ ।

मोलासिस, सख्खर, अन्न, फलफूल वा कुनै पनि स्टार्च युक्त बस्तु तथा मर्चा कच्चा  पदार्थको रुपमा प्रयोग गरी मदिरा उत्पादन गरिन्छ ।

हुन्छ । अन्न, फलफुल, माल्ट वा त्यसका एसेन्स स्प्रिटमा मिसाई व्लेण्डिग गरी विभिन्न प्रकारका मदिरा तयार गर्न सकिन्छ । 

हुँदैन, आन्तरिक राजस्व विभागद्वारा तोकिए वमोजिम बोतल बन्दी गरी मात्र विक्री गर्नु  पर्छ ।

मदिरा उत्पादन प्रक्रिया समाप्त भए पछि त्यस्तो मदिरा राखिएको प्रत्येक वोतलमा व्याच नम्बर, सिलसिलेवार नम्वर, उत्पादन मिति, उत्पादन गर्ने इजाजतपत्रवालाको नाम, ट्रेडमार्क र शक्ति लेखिएको लेवल टाँस गर्नु पर्छ । 

अबैध मदिराको कारोबार गरे सरह कारवाही हुन्छ ।

मदिरा उत्पादन गर्ने ईजाजतपत्रवालाले (मोलासिस वा खुदो) स्टिल टेंक वा छाना भएको तथा नचुहिने पक्कि खाडल (Pit)  मा र (स्प्रिट) गेजीङ गरिएको स्टिल टेंक वा काठको भ्याट वा HDPE टेंकमा राखी नोक्सानी नहुने गरी संरक्षण गर्नु पर्दछ ।

अन्तःशुल्क टिकट प्रयोग गर्ने सिलसिलामा च्यातिएमा, विग्रीएमा अन्तःशुल्क अधिकृत वा निजले खटाएको कर्मचारीले भौतिक परीक्षण गरी प्रमाणित गरेको आधारमा कार्यालयले त्यस्ता अन्त:शुल्क टिकटको नमूना संलग्न राखी मिनाहा दिन र सोहि संख्या वरावर सोहि वर्गको नँया स्टिकर साधभर्ना स्वरुप उपलव्ध गराउन सक्छ । 

आन्तरिक राजस्व विभागबाट स्वीकृति लिनु पर्छ । 

उत्पादन गर्नु पूर्ब नै आन्तरिक राजस्व विभागबाट स्वीकृति लिनु पर्छ ।

रेक्टिफाईड स्प्रिट वा ई.एनं.ए.उत्पादन गर्दा प्रत्येक महिनाको चुलाईमा प्रति क्विण्टल मोलासिसवाट न्यूनतम ६५ ओ.पी शक्तीको कम्तिमा २० लिटर रेक्टीफाईड स्प्रिट वा १९ लिटर ई.एनं.ए.उत्पादन गर्नु पर्ने र एनहाईड्र्स ईथानोल उत्पादन गर्दा प्रत्येक महिनाको चुलाईमा न्यूनतम ७२ ओ.पी. शक्तिको कम्तिमा १९ लिटर ईथानोल उत्पादन गर्नु पर्ने गरी प्रतिलब्धी दर कायम गरिएको छ । त्यसै गरी १०० लिटर रेक्टिफाईड स्प्रिटबाट ई.एन.ए. बनाउँदा न्यूनतम ९५ लिटर प्रतिलब्धी हुनु पर्छ । अन्नको दानाबाट रेक्टिफाईड स्प्रिट वा इ.एन.ए. उत्पादन गर्ने इजाजतपत्रवालाले भन्सार शीर्षक १०.६ अन्तर्गत पर्ने अन्न (चामल, कनिका) बाट प्रत्येक महिनाको चुलाईमा प्रति क्वीन्टल ६६ ओ.पी. शक्तिको कम्तीमा ४० लिटर रेक्टिफाईड स्प्रिट वा ३८ लिटर इ.एन.ए. र चामल बाहेकका अन्य अन्नबाट प्रति क्वीन्टल ६६ ओ.पि. शक्तिको कम्तीमा ३७ लिटर रेक्टिफाईड स्प्रिट वा ३५.१५ इ.एन.ए. उत्पादन गर्नु पर्ने व्यवस्था रहेको छ । त्यसै गरी फलफूलबाट वाइन उत्पादन गर्ने इजाजतपत्रवालाले प्रत्येक महिनाको चुलाईमा प्रति किलो फलफूलबाट १२ प्रतिशत अल्कोहलको मात्रा भएको १.५ लिटर वाइनका उत्पादन गर्नु पर्ने व्यवस्था छ । सो बाहेक अन्य वस्तुबाट रेक्टिफाईड स्प्रिट वा इ.एन.ए. उत्पादन गर्न चाहेमा विभागले तोके बमोजिम ढाँचामा विभागमा निवेदन दिनु पर्नेछ । Dried tapioca chips (cassava) सिमल तरुलबाट रेक्टिफाइड स्प्रिट उत्पादन गर्दा एक क्विन्टल Dried tapioca chips (cassava) बाट ६६.५ ओ.पि. शक्तिको २९.९४५ लिटर रेक्टिफाइड स्प्रिट उत्पादन गर्नुपर्ने गरी प्रतिलब्धि दर तोकिएको छ । 

अन्तःशुल्क अधिकृत वा निजले खटाएको कर्मचारीले डिष्टिलरी वा ब्रुअरी निरीक्षण गर्दा  निरीक्षण मिति, समय र मदिरा उत्पादन प्रक्रियाका सम्बन्धमा देखिएका त्रुटी र  त्यस्ता  त्रुटीहरुलाई भविष्यमा सुधार गर्दै लैजाउन भन्ने उद्धेश्यले निरीक्षण पुस्तिका राख्नु परेको  हो । 

मदिरा उत्पादन गर्ने ईजाजतवालाले मोलासिसबाट चुहान भएको मदिराको परिमाण र  शक्ति  समेत खुलाई अनुसूची १० र मदिरा विक्री र सो बाट प्राप्त हुने अन्तःशुल्कको फाँटवारी अनुसूची ११ बमोजिमको ढाँचामा विबरण बनाई राख्नु पर्छ । साथै मदिरा  बनाउन प्रयोग गरेको अन्न र फलफूलको हिसाब राखी त्यसबाट उत्पादन भएको  मदिराको विबरण तयार गरी प्रमाणित गराई राख्नु पर्छ ।

कारखाना धनीको हो ।

मदिरा उत्पादन गर्ने ईजाजतपत्रवालाले आफूसंग रहेको मदिराको मौजदातमा  वाष्पिकरण, दुर्बोधिकरण, चुहावट वा बोतलबन्दी गर्दा कमी हुन आएमा १ प्रतिशत सम्म कमि भएमा मासिक विबरणमा उलेख गरी मिन्हाको लागि अन्तःशुल्क अधिकृत समक्षपेश गर्नु पर्छ र सो पेश भएको विबरण अन्तःशुल्क अधिकृतले तीस दिन भित्र  जाँच गरी मौज्दातमा भएको कमीको मनासिब माफिकको कारण भएमा एक  प्रतिशतसम्म मौजदात कमी मिन्हा दिन वा नदिने निर्णय गर्न सक्छ ।

चार प्रति निष्कासन माग फारम भर्नु पर्छ ।

निष्कासन स्वीकृतिका लागि अन्तःशुल्क अधिकृतकोमा पेश गर्नु पर्छ ।

निष्कासन पूर्व नै अन्तःशुल्क रकम दाखिला गरी सोको प्रमाण माग फारम साथ राख्नु  पर्छ । 

पहिलो प्रति निष्कासन भएको बस्तु साथ पठाउने, दोश्रो प्रति वस्तु निष्काशन गर्ने  प्रतिष्ठान संग सम्वन्धित कार्यालयमा पठाउने, तेश्रो प्रति ईकाई कार्यालयमा र चौथो  प्रति सम्बन्धित विक्रेता वा प्रतिष्ठानमा राख्नुपर्दछ ।

उत्पादकले मदिरा विक्री गर्दा मदिरा खरीद/विक्री गर्ने ईजाजतपत्र प्राप्तकर्तालाई मात्र गर्नु पर्छ ।  त्यसरी  विक्री गर्दा ईजाजतपत्रमा उल्लेख भएका शर्तको अधिनमा रहेर मात्र विक्री गर्नु  पर्नेछ ।

विना ईजाजतपत्र उत्पादन गरिएको मदिरा,  बोतलमा अन्तःशुल्क टिकट टाँस नगरीएको मदिरा तथा अर्काको ब्राण्डको नक्कल गरी उत्पादन गरिएको मदिरा अबैध  मदिरा हो । त्यसरी उत्पादन गरिएको मदिरा ओसार पसार गर्ने, थन्काई राख्ने तथा  विक्री वितरण गर्ने कार्य समेतलाई अबैध मदिराको कारोबार गरेको मानिन्छ ।

अबैध मदिराको कारोबार गरेको मानी कारबाही गरिन्छ ।

अबैध मदिरा नियन्त्रण गर्ने कार्य अबैध मदिरा नियन्त्रण समिति तथा आन्तरिक राजस्व  कार्यालयहरु, करदाता सेवा कार्यालयहरु वा आन्तरिक राजस्व कार्यालय तथा करदाता सेवा कार्यालय नभएका जिल्लाहरुमा कोष तथा लेखा नियन्त्रक कार्यालयहरुले गर्दछ । 

मदिरा, वियर तथा चुरोट उत्पादन गर्ने ईजाजतपत्रवालाले वितरक, थोक तथा खुद्रा विक्रेतालाई विक्री गर्ने मूल्य राष्ट्रियस्तरको पत्रिकामा सार्बजनिक गरी आफुले उत्पादन गरेको बस्तुमा अधिकतम खुद्रा मूल्य अंकित गर्नु पर्नेछ ।

विगो जफत गरी विगोको दुईसय प्रतिसत जरीवाना वा एक लाख रुपैया मध्ये जुन बढी हुन्छ सो जरीवाना वा एक वर्षसम्म कैद वा दुवै सजाय हुन्छ ।

७० यु पी शक्तिको मदिराको मूल्य अनुसारको विगो कायम गरिन्छ ।

बैंक जमानत दिन पनि पाइन्छ ।

मदिरामा अल्कोहलको मात्रा ५७.०६५ प्रतिशत रहने अवस्थालाई LP (London Proof) भनिन्छ । LP भन्दा बढी शक्ति भए OP(Over Proof) र कम शक्ति भए UP(Under Proof) भनिन्छ । LP  शक्तिलाई १०० मानेर हिसाव गरिन्छ ।

UP भन्नाले  London Proof  भन्दा कम भन्ने बुझिन्छ । London Proof  लाई १०० मान्ने भएकोले  ७० यु पी  १००-७० अर्थात ३० शक्तिको मदिरा हो ३० शक्तिको ५७.०६५ प्रतिशतले हिसाव गर्दा हुन आउने १७.११ प्रतिशत अल्कोहल ७० यु पी को मदिरा हुन्छ ।

निम्न बमोजिम अल्कोहल प्रतिशत हुन्छ ।

            १५ UP = १०० – १५     =   ८५  शक्ति     =          ८५ X  ५७.०६५ %        =          ४८.५० %

            २५ UP = १०० – २५     =   ७५  शक्ति     =          ७५ X  ५७.०६५ %        =          ४२.८० %

            ३० UP = १०० – ३०     =   ७०  शक्ति     =          ७० X  ५७.०६५ %        =          ४०.३२ %

            ४० UP = १०० – ४०     =   ६०  शक्ति     =          ६० X  ५७.०६५ %        =          ३४.२३ %

            ५० UP = १०० – ५०     =   ५०  शक्ति     =          ५० X  ५७.०६५ %        =          २८.५३ %

            ७० UP = १०० – ७०     =   ३०  शक्ति     =          ३० X  ५७.०६५ %        =          १७.११ %

सुत्र प्रयोग गरेर निकालिन्छ ।

            सूत्र       :           L P लिटरमा लाग्ने रकम  X   (१००-U P शक्ति)/१००

उदाहरण :         यदि ५० UP शक्ति मदिराको LP  लिटरका रु.९०० अन्त:शुल्क  लाग्छ भने लिटरको कति लाग्छ ?

                        =          रु.९००  X  (१०० - ५०)/१००

                        =          रु. ४५०

प्रति लिटर अन्त:शुल्क रु . ४५० लाग्छ ।

अन्तःशुल्क निर्देशिका, २०६८ (परिमार्जित संस्करण २०७६) ले तोकेका अन्तःशुल्क लाग्ने बस्तु वा सेबाको उत्पादन, विक्री तथा संचय गर्नेले त्यस्तो वस्तु वा सेवा उत्पादनका लागि प्रयोग हुने कच्चा पदार्थ,  सहायक कच्चा पदार्थ  आदिको खरिद, खपत तथा अन्तिम मौज्दातको विबरण सहितका खाताहरु अनिवार्य अद्यावधिक गरी राख्नु पर्छ । 

अन्तःशुल्क लाग्ने बस्तुको कारोबार गर्ने ईजाजतपत्रवालाले ऐनको दफा १०ख (१) बमोजिमका  विवरणहरुको लेखा राख्ने प्रयोजनको लागि प्रयोगमा ल्याइने खाता  प्रमाणित गराउने कार्यलाई खाता प्रमाणित भनिन्छ । सोको अन्तःशुल्क अधिकृतबाट  प्रमाणित गराउनु पर्छ । 

हुँदैन । 

नियमित कारोवार भईराखेका व्यवसायीले आर्थिक बर्षको शुरुमा र नयाँ व्यवसायीले कारोबार शुरु गर्नु भन्दा अगाडी  खाता प्रमाणित गराउनु पर्दछ ।

रु. ५०००।- सम्म जरिवाना हुन्छ ।

६ बर्ष सम्म सुरक्षित राख्नु पर्छ । 

विभागको अनुमति लिई विभागले तोकीदिए बमोजिमको तरिका अपनाई कम्प्यूटर वा  अन्य यान्त्रिक प्रणालीमा राख्न सकिनेछ । 

विजक भन्नाले अन्तःशुल्क ऐन बमोजिम मूल्य उल्लेख गरी दिइने विल, रसिद, पूर्जी वा भरपाई संझनु पर्दछ । 

अन्तःशुल्क लाग्ने बस्तु उत्पादन गर्ने प्रतिष्ठानको परिसरबाट तोकिए बमोजिमको प्रकृया पूरा गरी  बाहिर  लैजानु अगाडि अन्तःशुल्क प्रयोजनका लागि भर्नु पर्ने चार प्रति माग फारम नै  निष्कासन फारम हो ।

अन्तःशुल्क लाग्ने वस्तु उत्पादन गर्ने प्रतिष्ठानले महिना भरी भएको कारोबारको  तोकिए  बमोजिम तयार गरिने विबरण लाई मास्केवारी भनिन्छ । प्रत्येक महिनाको मास्केवारी प्रत्येक महिना समाप्त भएको मितिले २५ दिनभित्र कार्यालयमा पेश गर्नु पर्छ ।

बर्ष भरी प्रतिष्ठानले गरेको कारोबारको विबरण नै बार्षिक प्रगती विबरण हो । तोकिए  बमोजिमको ढाँचामा यस्तो प्रगति विबरण बर्ष समाप्त भएको २५ दिन भित्र कार्यालयमा पेश  गर्नु पर्छ ।

शुन्य दशमलव पाच प्रतिशत देखि आठ प्रतिशतसम्म अल्कोहलको मात्रा रहेको हुन्छ ।

जौ (malt), हप्स (hops), पानी र मर्चा (yeast) को समिश्रण गरिएको हुन्छ ।

वियर तयार हुँदा सम्म त्यसमा रहेका हानिकारक जिबाणु लाई नष्ट गर्न पास्चराईज्ड्  गर्नु परेको हो ।

वियर उत्पादन प्रक्रियामा खरिद देखि विक्री वितरण सम्मको निम्न विन्दूमा निगरानी तथा नियन्त्रण गर्नु पर्छः 

• कच्चा पदार्थको अभिलेख जौ, हप्स आदि अभिलेख राख्ने, 
• ब्रुईंग कार्य सकिए पछि प्रत्येक व्याचको अभिलेख राख्ने, 
• क्राउन कर्कको अभिलेख राख्ने, 
• अन्तःशुल्क टिकटको प्रयोग, 
• फ्लो मिटरको प्रयोग, 
• विभिन्न चरणको अभिलेख तथा जर्ति नोक्सानीको अभिलेख

तयारी वियर अन्तिम रुपमा बोतल बन्दी गर्नु भन्दा अगाडी वियर प्रवाह हुने पाइपमा सिलबन्दी गरी जडान भएको वियरको परिमाण लगायतका विद्युतीय सूचना सम्प्रेषण गर्ने स्वचालित मिटर हो ।

वियरको प्रबाह नाप्न सजिलो हुनाका साथै यो स्वचालित भएकोले वियर बहावको परिमाण सजिलै थाहा पाउन सकिने र वियरको चुहावट हुन नदिनको लागि यसको प्रयोग गरिन्छ ।

फ्लो मिटरले देखाएको परिमाण भन्दा बोतल काउण्टरले देखाएको मौजदातको बढीमा  १.५ प्रतिशत सम्म र पाश्चराईजेशन, प्याकेजिंग तथा भण्डारण गर्दा हुने टुटफूट वा विगे्रको  वियरको बढीमा दुई प्रतिशतसम्म मौज्दात कमिको मिन्हा हुन सक्नेछ । 

तयारी वियर बोतलबन्दी गर्दा फ्लो मिटरले देखाएको परिमाण भन्दा बोतलबन्दी  भएपछिको बोतल काउण्टरले देखाएको परिमाणको कमी र पाश्चराईजेशन, प्याकेजिंग  तथा भण्डारण गर्दा  हुने टुटफूट वा वियरका बोतलमा प्रयोग हुन नसक्ने अबस्थाका  क्राउन कर्कको मौज्दात कमीको विबरण तोकेको ढाँचामा मासिक रुपमा मिनाहाका  लागि अन्तःशुल्क अधिकृत समक्ष पेश गर्नु पर्छ र अन्तःशुल्क अधिकृतले वियरको  भौतिक परीक्षण गरी तोकिए बमोजिम  मौज्दात कमिको मिनाहा दिन सक्नेछ । 

वियरको हरेक बोतलमा ट्रेडमार्क, उत्पादन मिति, ब्याच नं., सिरियल नं., अल्कोहलको  मात्रा, ब्राण्डको नाम एवं अधिकतम खुद्रा मूल्य र सेवन गर्न सकिने अन्तिम मिति समेत  लेखी टाँस गर्नु पर्नेछ ।

अग्रिम दाखिला गरी सो दाखिला गरेको भौचर निष्कासन माग फारम साथै राखी  स्वीकृतिका लागि पेश गर्नु पर्नेछ ।

निष्काशन गर्नु पर्ने वियरको लाग्ने अन्तःशुल्क र अन्य कर तिरी चार प्रति माग फारम  भरी राजस्व तिरेको भौचर साथै राखी निष्कासन गर्ने स्वीकृतिका लागि ईकाई कार्यालय  मार्फत  अन्तःशुल्क अधिकृत समक्ष पेश गर्नु पर्छ । अन्तःशुल्क अधिकृतले सो माग  फारम बमोजिम निष्कासन गर्न स्वीकृति दिएपछि अन्तःशुल्क टिकट टाँस गरी निष्कासन गर्नु पर्नेछ ।

प्रत्येक महिनाको २५ गते भित्र अधिल्लो महिनाको तोकिए बमोजिमका मासिक  विबरणहरु अनिबार्य रुपमा कार्यालयमा पठाउनु पर्नेछ ।

वियर थोक खरीद विक्री गर्ने ईजाजतपत्र प्राप्तकर्तालाई मात्र ईजाजतपत्रमा  उल्लेखित शर्त तथा बन्देजको अधिनमा रहि विक्री वितरण गर्ने गरी विक्री गर्नु पर्नेछ ।

६५० एम.एल. को वियरको प्रत्येक वोतलमा अन्त:शुल्क स्टीकर लगाउनु पर्छ भने अन्य साइजका वियरका हकमा कार्टुनको तल माथी एक एक वटा स्टीकर लगाउनु पर्छ ।

विगो जफत गरी विगो बमोजिम जरिवाना वा एक बर्ष सम्म कैद वा दुबै सजाय  हुनेछ । 

विगो जफत गरी विगो बमोजिम जरिवाना वा एक बर्ष सम्म कैद वा दुबै सजाय  हुनेछ ।

विगो जफत गरी विगो बमोजिम जरिवाना वा एक बर्ष सम्म कैद वा दुबै सजाय  हुनेछ ।

विगो जफत गरी विगो बमोजिम जरिवाना वा एक बर्ष सम्म कैद वा दुबै सजाय  हुनेछ ।

त्यस्ता सामान, ज्यावल, मेशिन, उपकरण तथा सवारी साधन समेत जफत हुनेछ । तर,  सबारी  धनीको अनुमति विना सबारी साधन प्रयोग गरेको देखिएमा त्यस्तो सबारी साधन जफत  नगरी सबारी  धनीलाई पच्चिस हजार रुपैयाँ जरिवाना र चालकलाई कशूरको प्रकृति  हेरी १५ हजार रुपैया  जरिवाना वा तीन महिना सम्म कैद वा दुबै सजाय हुनेछ । भाडाको सावारीमा दर्ता गरी सवारी साधनको मालिकले नै प्रयोग गरेको पाइएमा  त्यस्तो सवारी जफत हुनेछ ।

त्यसरी थप हुने अन्तःशुल्क रकमको शत प्रतिशत रकम जरिवाना गर्न सकिन्छ । 

रु. पाँच हजार देखि पन्ध्र हजार रुपैयाँसम्म जरिवाना हुनेछ । 

लाग्ने अन्तःशुल्कको प्रतिदिन शून्य दशमलव शून्य पाँच प्रतिशत वा प्रति विबरण एक हजार  रुपैयाँ मध्ये जुन बढी हुन्छ सो रकम जरिवाना हुन्छ । 

रु. पाँच हजार रुपैयाँ सम्म जरिवाना हुनेछ । 

रु. दश हजार जरिवाना हुनेछ । 

राजस्व चुहावट भएको रकमको शतप्रतिशत रकम जरिवाना हुनेछ ।

लेखा अद्यावधिक नराखेमा दश हजार जरिवाना र लेखा निरिक्षण गर्न नदिएमा पटकै पिच्छै पाँच हजार रुपैयाँ जरिवाना हुनेछ ।

अर्काको नामको ब्राण्ड प्रयोग गरी वा ब्राण्ड नखोली उत्पादन, निष्कासन, भण्डारण वा बिक्री वितरण गरेमा,  विगो जफत गरी विगोको दुई सय प्रतिशत जरिवाना वा एक लाख रुपैयामध्ये जुन वढि हुन्छ सो जरिवाना वा एक वर्षसम्म कैद वा दुवै सजाय हुन्छ ।

अन्तःशुल्क वस्तु तथा सेवाको आन्तरिक उत्पादन र पैठारीमा लाग्ने कर हो । सिद्दान्ततः मानवीय स्वास्थ्य र वातावरणमा नकारात्मक प्रभाव पार्ने तथा बिलासिताका वस्तुमा अन्तःशुल्क लगाईन्छ । यो सामान्यतया उत्पादकको तहमा र पैठारीमा मात्र लाग्दछ । अन्तःशुल्क लाग्ने भनि तोकिएका स्वदेशी उत्पादन वा पैठारी हुने बस्तु वा प्रदान गरिने सेवामा त्यस्ता बस्तु वा सेवा उत्पादन गर्न लाग्ने खर्च र प्रतिष्ठानको नाफा मात्र जोडी हुने मूल्यमा वा निश्कासन भएको परिमाणमा तोकिएको दर अनुसार निष्कासनका बखत लाग्ने कर नै अन्तःशुल्क हो ।

पैठारी गर्दाकै अबस्थामा भन्सार विन्दूमा लाग्छ । 

सम्बन्धित आन्तरिक राजस्व कार्यालय वा करदाता सेवा कार्यालय वा आन्तरिक राजस्व  विभागमा सम्पर्क राखेमा यस सम्बन्धी जानकारी पाईन्छ ।

अन्तःशुल्कजन्य बस्तुको कारोबार गर्ने ईजाजतपत्रवालाले अनिवार्य रुपमा आफूले ईजाजतपत्र लिएको कार्यालयमा गई तोकिए बमोजिमको दस्तुर दाखिला गरी श्रावण  महिना भित्र नविकरण गराउनु पर्दछ । स्प्रिट, खाँडसारी उद्योग,मदिरा, वाइन, वियर, चुरोट, विँडी,सूर्ति, गुट्खा, पानमसला जस्ता मदिराजन्य रसुर्तीजन्य पदार्थको उत्पादकले तोकिएबमोजिम जरीवाना तिरी माघ मसान्तसम्म इजाजतपत्र नविकरण गर्न सक्नेछन् । यीवस्तुको खरिद विक्री गर्ने व्यवसायीले तोकिएको जरीवाना तिरी आर्थिक वर्षको अन्त सम्म पनि नविकरण गर्न सक्नेछन् । जरीवाना तिरेर नविकरण गराउन पाउने अवधिसम्म पनि नविकरण नगराएमा इजाजत स्वत: खारेज हुन्छ ।

भौतिक नियन्त्रण प्रणालीमा आधारित प्रत्यक्ष नियन्त्रण र निगरानी राखिने बाहेकका  अन्तःशुल्क लाग्ने बस्तु वा सेवाको व्यवसायी आफैले खरिद, उत्पादन, निष्कासन,  पैठारी तथा निकासी, विक्री गर्ने र सो वापत लाग्ने अन्तःशुल्कको दायित्व निर्धारण तथा  दाखिला गर्ने प्रकृया नै स्वयं निष्कासन प्रणाली हो ।

लिनु पर्दछ तर सालवसाली नविकरण गर्नु पर्दैन । तर स्वयं निश्कासन प्रणाली अन्तर्गत भएता पनि शुर्तिजन्य पदार्थ कारोवार गर्ने नविकरण गराउनु पर्दछ ।

क. कच्चा पदार्थको आम्दानी खर्च खाता

ख. उत्पादन तथा निष्काशनको मास्केवारी तथा वार्षिक प्रतिवेदन

ग. कच्चा पदार्थको मास्केवारी तथा वार्षिक प्रतिवेदन

घ. खरिद तथा विक्री खाता

स्वयं वा तोकिएको अधिकार प्राप्त व्यक्तिबाट गराउनु पर्दछ ।

यो प्रणाली अन्तर्गत उत्पादन, पैठारी तथा विक्री वितरण हुने बस्तु तथा सेवाको हकमा  अनुसूची १३ बमोजिम विजक जारी गर्दाको बखत नै लाग्ने अन्तःशुल्क उल्लेख गरी  असूल गर्नु पर्छ ।

  विजक जारी भए पछिको महिनाको पच्चिस दिन भित्र अन्तःशुल्क दाखिला गर्नु पर्छ ।

बुझाउन बाँकी रहेको अन्तःशुल्क रकममा प्रति दिन ०.०५ प्रतिशतका दरले विलम्ब शुल्क लाग्नेछ ।

हरेक महिनाको अन्तःशुल्क लाग्ने वस्तु तथा सेवाको कारोबारको विबरण सो महिना सकिएको पच्चिस दिन भित्र र वार्षिक विवरण आर्थिक बर्ष सकिएको पच्चिस दिन भित्र बुझाउनु पर्नेछ ।

अन्तःशुल्क अधिकृतले गर्दछ ।

भौतिक नियन्त्रण प्रणालीमा अन्तःशुल्क अधिकृत वा निजले तोकेको कर्मचारीको प्रत्यक्ष नियन्त्रणमा अन्तःशुल्क लाग्ने बस्तुको उत्पादन, निष्कासन, पैठारी तथा निकासी गरिन्छ भने स्वयं निष्कासन प्रणालीमा भौतिक नियन्त्रण प्रणालीमा आधारित बाहेकका अन्तःशुल्क लाग्ने अन्य बस्तु वा सेवाको व्यवसायी आफैले खरिद, उत्पादन, निष्कासन,  पैठारी तथा निकासी, विक्री वितरणा गरी सो वापत लाग्ने अन्तःशुल्कको दायित्व निर्धारण तथा  दाखिला गर्ने गरिन्छ ।